آشنایی با بیماریهاى دستگاه ادرارى- تناسلى (3)-عسرالبول (Dysuria)

عسر البول چند علت دارد كه عبارتست از ورم مثانه، ورم پروستات، گوشت زیادى، ایجاد سنگ، ضعف دفع، ورم اندام هاى مجاور و غیره ...

بر اساس طب سنتى اگر عارضه ناشى از «سوء مزاج سرد» باشد كه موجب از بین رفتن حس مثانه گردد داروهاى «گرم» مانند تخم كرفس، رازیانه، انیسون و ... باید داد. در اینجا استفاده از انغوزه Asa fatida بسیار مفید و مؤثر بلكه بى نظیر است. اگر عارضه از «سوء مزاج گرم» ناشى شده باشد، نخست كمپرس نموده و سپس تنقیه از شكر سرخ، بنفشه، آب برگ چغندر، تخم كتان، گل خطمى و مانند آن مى كنند تا مزاج بیمار پاك گردد. آنگاه تخم خیار، تخم خرفه، تخم اسفناج و تخم كدو را كوبیده و طبخ كرده و عصاره آن را به میزان دو استكان تنقیه مى نمایند. بیمار این داروها را مدتى در روده نگاه مى دارد.

اجراى این دستور اثر بسیار خوبى در تسكین ورم ها و عوارض مجارى ادرار به جاى گذارده و از هر دستور دیگرى در این مورد بهتر است. به ویژه اثر آن در رفع اورام كلیه و در بیمارى اورمى زیاد بوده و غالبا رفع خطر در این موارد را مى نماید.

- استفاده از ضماد نیز مورد تجویز است. اسفناج یا برگ كوبیده چغندر یا گیاه جل وزغ را با ریشه شلغم پخته و با ماست و مانند آن ضماد نموده و بر موضع مى مالند.

- استفاده از آب ترب و همچنین آب كرفس، آب نخودسیاه در انواع عسر البول بسیار سودمند است.

علت بروز عسر البول در كودكان اغلب از وجود سنگ مثانه مى باشد. داروى مورد آزمایش من در این مورد تخم خربزه و پوسته نازك روى آن است. تخم خربزه را باید شیره كشیده عصاره آن را هر صبح به بیمار بنوشانند. همچنین پوسته نازك آن را خشك كرده و كوبیده و مقدار چند نخود در روز به بیمار دهند. رفع عارضه را خواهد نمود. اینجانب این نسخه را بارها آزموده ام. به یاد دارم وقتى این دستور را براى كودك بیمارى داده و درمانش نموده بودم، خانواده طفل پس از بهبود فرزند خود و آگاهى از تأثیر این دارو، تجویز آن را به كودكان دیگرى از اقوام و آشنایان كرده و نتیجه مثبت آن را بعدها به اطلاع من رسانیدند.

اگر سبب عسر البول از وجود قرحه باشد باید بیمار را در آب بنشانند و تنقیه هاى لازم به كار برند. سپس تنقیه و خوراكى از عصاره هاى گیاهى را مورد استفاده قرار دهند.

هرگاه در اثر دخول میل، مجراى ادرار خراشیده، پاره و زخم و متورم شده و راه مجرا به كلى بسته گردیده باشد، بنابه آزمایش و دستور اینجانب، مى توان با شیاف مغز خیار و خوراندن خیار و آب آن به بیمار، رفع عارضه و خونریزى آن را نمود. اگر خیار در دسترس نباشد مى توان از برگ و آب كاهو همین استفاده را نمود. كاربرد اسفناج نیز در این زمینه خوبست. در اینجا نظر پزشك شرط است و به هر صورت با به كار بستن این دستورات دیگر نیازى به شكافتن مثانه نخواهد بود.

در كتاب «ذخیره خوارزمشاهى» آمده است: «هرگاه مجرا یكباره بسته شده باشد تدبیر جز آن نباشد كه محمد زكریا در علاج آماس مثانه مى گوید: هرگاه آماس عظیم باشد و مجراى بول بدان سبب گرفته شود فناطیر (سوند) به كار نتوان داشت و بیمار مشرف به هلاك شود. مثانه را بباید شكافت تا آب برون آید.»

چنین آشكار مى گردد كه مبتكر این عمل رازى بوده زیرا «گرگانى» در كتاب خود اعمال و ابداعات هریك از اطباء مهم گذشته را به نام ذكر كرده است.

یكى از نسخى كه در گذشته براى باز كردن مجرا به كار برده مى شد نسخه زیر مى باشد:

مقدارى باقلاى مصرى (ترمس) Lupin را كوبیده در ظرفى مى ریختند و روى آن تا به حدى كه سطح آن را بپوشاند شیر اضافه مى كردند و مى جوشانیدند تا شیر كاملا جذب شود. پس از آن به مقدار مساوى روغن گاو مى افزودند و مجددا محتواى ظرف را مى جوشانیدند تا قوام آید. بعد آن را روى پارچه اى مى كشیدند.

چنانچه این ضماد را بر روى مثانه مى نهادند ادرار شروع به دفع مى كرد. هرگاه بر شكم بسته مى شد موجب تلین مزاج مى گردید و چنانچه آن را بر كبد قرار مى دادند صفرا را مى راند و بر روى معده نیز اسهال سودائى را دفع مى كرد. در آخر ضماد را برداشته و موضع را با گلاب مى شستند.

ضماد فوق بیشتر در مورد كودكان و كهنسالانى كه طاقت مسهل را نداشتند تجویز مى شد.

پیشینیان همچنین مى دانستند كه هیجان و تحریك اعصاب اثر زیادى در ایجاد حبس البول دارد. از سوئى دیگر سوزش مثانه و مجارى ادرار در تشویش و اضطراب عصبى مؤثر است. ازاین روى براى درمان حبس البول علاوه بر داروهاى لازم، درمان عوارض روانى و عصبى را نیز ضرورى و واجب مى شمردند.