مقالات
شناخت درجات گیاهان دارویی
هر درجه از داروها نشانى دارد اما نشان بودن دوا به درجه اول آن است كه چون استعمال كند از وى معتدل المزاج قدرى كه مستعمل است در عادت براى حصول اغراض احداث كند وى در بدنش كيفيتى غير محسوس و دليل بر وجود كيفيت نامحسوس بروز آن است چون زياده از شربت خورده شود يا به تكرار تناول نمايد، زيرا كه اگر آن چيز محدث الكيفيت نمىبود اثر وى عند تكاثر چرا ظهور مىنمود و به همين فرق مىكنند در معتدل و در آنچه به درجه اول است چه هر چه معتدل است هر چند زياده از شربت خورند اصلا از وى كيفيتى از كيفيات اربعه پديد نيايد به خلاف هر چه به درجه اول است.
نشان بودن دوا به درجه دوم آن است كه از تناول شربتش كيفيتى زائد محسوس شود اما به افعال بدنى كه حيوانى و نفسانى و طبيعى است مضرتى نرساند ضررى بيّن، يعنى اگر چه فى الحقيقة خالى از اضرار نمىباشد اما ضرر او نمايان نمىبود مگر آنكه زياده خورده شود از مقدارش و به همين استدلال مىكنند بر عدم خلو وى از اضرار.
نکته بسیار مهم: ايراد كردهاند كه بعض چيزها گرم است مثلا به درجه دوم چون تربد و محموده و شحم حنظل و مانند آن و بسيار باشد كه از استعمال مقدار معينه او اسهال افتد به افراط و تغيّر در مجراى طبيعى و تضرّر در افعال پديد آيد لا محاله پس حد تام نبود. جوابش آن است اضرار كه از ادويه مسهله به وقوع مىرسد بنا بر حرارت دوا نيست بلكه از اسهال اوست و اين امرى است عرضى، زائد بر كيفيات ذاتى. و مراد از عدم اضرار نظر به ذات است قطع نظر از عوارض، پس نقض وارد نيايد. و جواب ديگر آن كه بسيار باشد كه در بدن مواد موذى كامن و پوشيده بود و چون ادويه مذكوره خورده شود سايل نمايد ماده مزبور را به حرارت و بسبب سيلان ماده مستكنّه ضرر در فعل پديد آيد و اين نيز از مبحث خارج است لأن السيلان أمر عرضي فحدوث الضرر منه خارج عن مبحثنا و هو الأثر الذاتي.
نشان بودن دوا به درجه سوم آن است كه از استعمال مقدار معينه او ضرر بيّن در افعال پديد آيد به تقاضاى ذاتى وى، يعنى به مجرد تسخين و تبريد و فائده اين تقييد گذشت و هرچه به درجه سوم است هلاك نمىكند مگر آن كه بيشتر و مكرر خورده شود.
نشان بودن دوا به درجه چهارم آن است كه چون مقدار مخصوصه او خورده شود هلاك نماند به مجرد تقاضاى ذاتيه به شرطى كه مقرون به اصلاح نبود و زود تدارك نيابد و گرنه ظاهر است كه سم مطلق به اصلاح حكم دواى غير متعب مىگيرد. و ايضا بعد اتفاق شرب اگر تدارك كنند مضرت نمىرساند.
و دريابند كه فى الحقيقة هيچ دوا نيست كه مركب القوى نيست زيرا كه مزاج ثانى لازمه مزاج اولى است هرچه گرم است يا سرد لا محاله تحليل و ردع و امثال آن كه از آثار مزاج ثانوى است در وى. اما در عرف عام اين لفظ را اطلاق نمىكنند مگر بر دوائى كه به قوتين متضادتين چون حرارت و برودت متكيّف بود همچون كشنيز تر عند الاكثر و مانند آن.
طبيعت بإذن خالقها اثر دواى گرم را به ماده سرد مىرساند و اثر دواى سرد را به ماده گرم و اين تصرف اگر بر طبع مفوَّض نمىبود دواى مركب در امراض مركب بنا بر اعانت حار حرارت را و مدد بارد برودت را ماده مرض مىافزود.
برای تهیه کتاب مفرح القلوب با شماره تلفنهای زیر تماس بگیرید:
02188969071
02188969052
09124859826
ارسال برای شهرستانها مقدور است.
