اگر در شهرهای بزرگی مثل تهران، شیراز، اصفهان و تبریز زندگی کنید، حتما در معرض آلودگی هوا هستید. وقتی میزان سموم در بدن بالا می‌رود، کبد آنها را در خود ذخیره می‌کند تا بتواند به مرور دفع کند. تجمع سموم در بدن علایمی مانند سردرد، تیرگی و کدورت پوست و کاهش انرژی را همراه دارد. آلودگی، به‌خصوص در ناحیه پوست، می‌تواند عامل زمینه‌ساز خشکی پوست، پیری زودرس، بثورات پوستی، اگزما و آکنه باشد. در «کلینیک پوست» این هفته با دکتر بهروز باریک‌بین، متخصص پوست و قائم‌مقام مرکز تحقیقات لیزر دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی، در رابطه با آثار مخرب آلودگی هوا بر پوست و موی کودکان و بزرگسالان و راه‌های مقابله با این آثار گفت‌‌وگو کرده‌ایم. با ما همراه شوید.

آیا آلودگی هوا واقعا می‌تواند عامل بروز مشکل‌های پوستی باشد؟

      در سال 2009 تحقیقی در مجله America- Journa- of Epidemiology منتشر شد که نشان می‌داد ارتباط مستقیمی بین آلودگی هوای شهری و افزایش مراجعه مردم به پزشکان به دلیل مشکل‌های ریوی، سردرد و بثورات پوستی وجود دارد. بزرگ‌ترین مشکلات پوستی نیز درماتیت آتوپیک و اگزما به‌خصوص در نواحی‌ای از بدن بود که در معرض هوای آلوده بودند؛ به ویژه در ناحیه صورت.

آلودگی هوا چطور می‌تواند باعث بثورات پوستی شود؟

      در هوای آلوده میزان ذرات هیدروکربن، گوگرد و ذرات معلق و فلزات سنگین که مخاط تنفسی و پوست را تحریک می‌‌کنند. بالاست و از آنجا که پوست سر، صورت و گردن در تماس مستقیم با آلودگی هوا است بیشتر از سایر نقاط بدن آسیب می‌بیند و دچار حساسیت‌های اگزمایی می‌شود. بیماران مبتلا به زمینه ژنتیکی حساسیت یا آتوپی نسبت به خیلی از مواد، حساسیت تنفسی یا پوستی و حتی گوارشی نشان می‌دهند. خیلی از بوها و عطرها، گرده گیاهان مختلف و گرد و خاک همگی می‌توانند باعث حساسیت تنفسی و پوستی شوند. بسیاری از این افراد از پوست خشک رنج می‌برند و نسبت به شوینده‌های قلیایی و نامناسب حساس هستند. بیشتر این افراد با تماس با لباس‌های پشمی دچار خارش می‌شوند و اغلب افراد نیز به فلزاتی مانند نیکل حساسیت دارند، بنابراین در تماس با بدلیجاتی مانند گوشواره یا گردنبند دچار خارش و راش اگزمایی می‌شوند. آلودگی هوا و ذرات معلق موجود در آن نیز از دیگر عوامل تحریک پوست حساس این بیماران است. در واقع، وقتی میزان ازن و اکسید ازت در هوا افزایش می‌یابد، پوست تحریک‌پذیر می‌شود. مونوکسیدکربن عامل هیپوکسی بافتی یا کاهش اکسیژن‌رسانی به بافت‌هاست در نتیجه متابولیسم پوست کاهش می‌یابد و پوست تیره و کدر می‌شود و احتمال خشکی و پیری پوست افزایش می‌یابد. دی‌اکسیدگوگرد هم در بافت پوست تغییراتی ایجاد می‌کند که باعث تحریک‌پذیر شدن بیشتر آن می‌شود. آلاینده‌‌ها وقتی روی پوست می‌نشینند، با چربی و ترکیب‌های آرایشی روی پوست و عرق ترکیب می‌شوند و در مواجهه با اشعه فرابنفش به آزاد شدن سموم و رادیکال‌های آزاد در بدن کمک می‌کنند. این سموم به راحتی درون پوست نفوذ می‌کنند و در اپیدرم پخش می‌شوند؛ سیستم دفاعی بدن را از کار می‌اندازند و اجازه کارکرد درست را از پوست می‌گیرند. با تجمع هر چه بیشتر سموم زیر پوست، بافت‌‌ها بیشتر دچار کاهش دریافت اکسیژن می‌شوند و عوارض این مساله، خود را به شکل کدورت پوست، خشکی پوست و چین و چروک‌های پوستی نشان می‌دهد.

آیا آلودگی به‌خودی‌خود هم می‌تواند عامل بروز حساسیت و بثورات پوستی شود یا حتما باید زمینه آن وجود داشته باشد؟

      ببینید، ممکن است گاهی حساسیت و بثورات پوستی در یک فرد بدون سابقه قبلی ایجاد شود اما در فردی که زمینه آن را داشته باشد،
آلودگی‌هوا باعث تشدید آن خواهد شد.

و با چه علائمی بروز می‌کند؟

      سرخی پوست، پوسته‌پوسته شدن کنار بینی و گونه‌‌ها، سوزش و خارش دور چشم، اگزمای پلک، کهیر، تشدید جوش‌های آکنه‌ای صورت، خشکی حاشیه لب‌‌ها و نمایان شدن لکه‌های تیره.

کدام گروه از افراد بیشتر در معرض این نوع آسیب‌‌ها هستند؟

      در درجه نخست، کودکان. افرادی که پوست‌های حساسی دارند و به‌خصوص افراد آتوپیک نیز در محیط آلوده به سرعت دچار خشکی، بثورات پوستی و حساسیت می‌شوند. ضمن اینکه منافذ پوست در افرادی که پوست‌های چربی دارند، در هوای آلوده بسته می‌شود و احتمال بروز آکنه و کمدون و براق شدن پوست افزایش می‌یابد.

آلودگی موجود در هوا در روند تولید ویتامین D به‌وسیله پوست هم اختلال ایجاد می‌کند؟

      بله، درصدی از ساخت ویتامین D در بدن تحت تاثیر اشعه ماورای خورشید است ولی این میزان باید بسیار محدود باشد تا به ساخته شدن این ویتامین حیاتی برای پوست کمک کند؛ در حالی که در روزهای آلوده با افزایش جذب اشعه‌ فرابنفش توسط پوست، ساخت طبیعی ویتامین D نیز مختل می‌شود و احتمال ابتلا به سرطان‌های پوستی افزایش می‌یابد.

      در هوای آلوده، استفاده مرتب از مرطوب‌کننده‌ و ضدآفتاب، شستشوی مرتب سر و صورت با فرآورده‌های صابونی غیرمعطر در کنار مصرف مایعات، لبنیات، میوه و سبزیجات توصیه می‌شود

سمیه مقصودعلی