بایدها و نبایدهای غذایی در سردردها؛ از دیدگاه طب سنتی ایرانی ( 2 )

آقای محمد احمدی - کارشناس ارشد تغذیه

پرهیزها:

-         غذاهای نفاخ و تمام غذاهایی که بخارانگیز هستند؛ چه سرد باشند و چه گرم. شامل: سیر، پیاز، گردو، تره، شاهی، ریحان، شنبلیله، شوید، خردل، شاهدانه، خرما، باقلا، عدس، لوبیا، بادنجان، کلم، شلغم، ترب، قارچ و پنیر.

-         غذاهای ترش؛ بخصوص سرکه. [بطور کلی مزه ترش برای اعصاب مضر بوده و مصرف آن به تنهایی عوارض زیادی دارد. اصلاح آن­ها با شیرینی­ها صورت می­گیرد؛ مثل سکنجبین که مخلوطی از سرکه و عسل است.]

-         غذاهایی که دیرهضم­اند؛ مانند غذاهایی که از رشته، ماکارانی، سیب زمینی و تخم مرغ آب­پز و گوشت گاو درست می­شوند.

-         ادویه­جات؛ بخصوص زعفران و دارچین.

-         شیر، سکنجبین [بخاطر این که انسدادها را باز می­کند، می­تواند نفوذ بخارات را به مغز افزایش دهد.]

*در یک نوع از تقسیم­بندی سردردها، علت یا داخل مغز است و یا به مشارکت اعضای دیگر بدن می­باشد. هر اندامی دارای یک «مزاج» ویژه خود است و تا زمانی که در حالت تعادل می­باشد، افعالش را به درستی انجام می­دهد و اگر از حالت طبیعی خارج شود؛ به «سوءمزاج» دچار شده است. در مغز نیز غلبه سوءمزاج­ها (ساده یا مادی) می­تواند باعث بروز اختلالاتی از جمله سردرد شود. در صورت وجود این اختلالات، باید تدبیر غذایی ضد را بکار برد. مثلا درصورت غلبه گرمی و خشکی، تدابیر و غذاهای سرد و تر توصیه می­شود. یکی از ملاک­های تشخیص گرمی و سردی بیماری­ها، تسکین و آرامش یافتن یا تشدید و بدتر شدن علائم است. برای نمونه سردرد سرد، با برخورد باد سرد به سر بدون کلاه و یا خوردن غذاهای با طبع سرد مثل ماست و دوغ و ترشی­ها تشدید شده و با گرم کردن سر، تسکین می­یابد. به خلاف آن، درمقابل آفتاب قرار گرفتن و یا خوردن غذاهای گرم، سردرد گرم را تشدید می­کند.

*یکی از علل دیگر ایجاد سردرد، ضعف مغز است. در این صورت، فرد بر اثر سببی ضعیف مانند بعد از غذا (بخصوص اگر معده ضعیف باشد و نتواند غذا را خوب هضم کند و یا غذاهای نفاخ و بخارانگیز مصرف شده باشد که بخاراتی به سمت مغز متصاعد می­شود)، شنیدن صداها یا استشمام بوها دچار سردرد می­شود. از علائم دیگر ضعف مغز می­توان به تکدر حواس، ضعف در تفکر و تخیل و اذیت شدن از هر دوی گرمی و سردی اشاره کرد. درصورت وجود ضعف مغز:

-         باید به تقویت آن با غذاها و نوشیدنی­های لطیف و معطر پرداخت. مثلا استفاده از غذایی که با گوشت پرندگان و نخود و زعفران و گلاب و دارچین و میخک درست شده است.

-         میزان مصرف غذا را کاسته تا هضم به درستی انجام شود و در غذا از موادی که مانع بالارفتن بخارات به سمت مغز می­شوند – مثل گشنیز خشک – استفاده کرد.

-         تقویت هاضمه با ورزش و حمام قبل از غذا و پرهیز از پرخوری و درهم خوری و خوردن مایعات با غذا، باعث می­شود بخارهای کمتری به سمت مغز صعود کنند.

-         مربای سیب، به و آمله در این زمینه بسیار مفیدند.

-         بادام یک غذای با طبع ملایم و اندکی رو به گرمی و تری است که برای اکثریت افراد با طبایع مختلف، مفید است. به شکل­های مختلفی می­توان آن را مصرف کرد: حلوا، حریره، مربا، هفت عدد بادام پوست گرفته به همراه هم­وزن آن نبات شب­ها قبل از خواب، ده عدد بادام به عنوان تنقل در طول روز.

-         ختم غذا با قابضات برای تقویت کردن دهانه معده؛ مانند زیتون با نان.

-         استفاده از گلاب و عرق گاوزبان به جای آب.

*همانطور که گفته شد دسته­ای از سردردها با مشارکت اعضای دیگر بدن ایجاد می­شوند. در این حالت ابتدا عضو مورد نظر آسیب می­بیند و سپس سردرد ایجاد می­شود. اما به علت ملموس نبودن این مسأله در پزشکی نوین، امکان دارد بسیاری از افراد سال­ها علت زمینه­ای سردرد خود را ندانند و پزشکان نیز فقط از مسکن­ها به منظور علامت درمانی بهره ببرند.

معمولا سردردهایی که به مشارکت معده ایجاد می­شوند، شیوع بیشتری داشته و در این حالت، درد از جلوی سر شروع می­شود. اگر شما که مبتلا به سردرد هستید، دارای علائم زیر می­باشید؛ احتمال دارد به سردرد مشارکتی معده دچار باشید و بهتر است که برای درمان ریشه­ای آن به مراکز درمانی معتبر دانشگاهی رجوع کنید:

تشدید سردرد هنگام پر یا خالی بودن معده، تشدید سردرد بعد از خواب، تشدید سردرد با خوردن غذاهای نفاخ، تلخی دهان و تشنگی در زمان خالی بودن معده، زیادی آب دهان، نفخ، سوزش معده، آروغ بدبو، حالت تهوع و سرگیجه.

انواع مشکلات و سوءمزاج­های معده می­توانند باعث بروز سردرد شوند؛ اما آنچه امروزه شایع­تر است، غلبه سردی و رطوبت و ضعف معده می­باشد. بنابراین:

-         غذا را خوب جویده و در زمان غذاخوردن، آرامش کامل داشته باشید.

-         از مصرف مایعات با غذا و تا یک و نیم ساعت بعد از آن پرهیز کنید؛ بویژه مایعات سرد و گازدار.

-         از پرخوری و درهم خوری (چند مدل غذا با هم یا رعایت نکردن فاصله بین غذاها) پرهیز کنید.

چند مورد از مقویات معده و هاضمه: مربای هلیله و آمله با مصطکی، رب به و سیب و غوره، آب سیب و به و انار، شربت انار و زرشک و به و سیب، گوشت­های لطیف با ادویه­جات گرم.

*در زمان مشارکت کبد در سردرد، معمولا سمت راست و در مشارکت طحال، سمت چپ درد می­گیرد. سردرد ناشی از کلیه در پشت سر نمایان شده و مثانه و رحم نیز قسمت جلویی سر را درگیر می­کنند. روده نیز جلوی سر را درگیر کرده و علاوه بر آن، بوی بدی در بینی و دهان وجود دارد.

اندام­های دیگر نیز می­توانند ایجاد سردرد کنند که تشخیص دقیق آن­ها با گرفتن شرح حال کامل و معاینه عملی است. همچنین اقسام دیگر سردرد وجود دارد که هرکدام درمان­های ویژه خود را دارند و توضیح آن­ها در این مقاله نمی­گنجد.