مقالات
تربیت مثبت کودک در20 گام
ترجمه: مصطفي صداقت رستمي
تربيت مثبت تکنيکي است که روي آموزش و انضباط مثبت تمرکز مي‌کند. هدف تربيت مثبت کمک به پدر و مادرها در مقابله با مشکلات روزمره مانند نافرماني کودک است، به‌طوري‌که پدر و مادرها بتوانند بدون توسل به تنبيه سفت‌وسخت، کودک خود را تربيت کنند. به عقيده بسياري از کارشناسان تربيتي و همچنين به عقيده انجمن طب اطفال آمريکا، تکنيک‌هاي انضباطي سفت‌وسخت و خشن در درازمدت تاثير مثبتي روي کودک نخواهند داشت.
طرفداران اين عقيده مي‌گويند که به‌کاربردن تکنيک‌هاي تربيتي مثبت باعث مي‌شود که کودک شما عزت‌نفس بهتر و همچنين رفتار مثبتي داشته باشد. باتوجه‌به اهميت تکنيک تربيتي مثبت در ادامه اين مقاله به ?? گامي اشاره خواهيم کرد که با به‌کاربستن آنها مي‌توانيد تکنيک تربيتي مثبت را ياد بگيريد.
نوزادان
کودک خود را غرق در محبت کنيد. کودک خود را زياد بغل و نوازش کنيد، چون اين کار باعث احساس امنيت در کودک شما مي‌شود. اين کار شما اولين گام اساسي در تقويت عزت‌نفس کودک شماست. کودکاني که احساس امنيت بيشتري مي‌کنند، وقتي‌که بزرگ مي‌شوند، اعتمادبه‌نفس بيشتري پيدا مي‌کنند و اين اعتمادبه‌نفس براي استقلال آنها مهم است.
اغلب اوقات با کودک خود صحبت کنيد. صحبت کردن با کودک فوايد بسياري دارد. صداي شما نه‌تنها منبع آرامشي براي کودک است، بلکه کودک شما با شناسايي اين صداها قادر خواهد بود که سريع‌تر به حرف بيايد. علاوه بر اين، صحبت کردن با کودک اين احتمال را افزايش مي‌دهد که کودک شما در آينده راحت‌تر و صادقانه‌تر با شما صحبت کند.
به کودک گوش فرا دهيد. صحبت‌کردن صرف باعث مي‌شود که کودک از صحبت کردن با شما دلسرد شود. اگرچه اين کودکان هنوز قادر به استفاده از کلمات نيستند، اما مي‌توانيد به همين صداهاي نامفهومي که نوزادتان درمي‌آورد، گوش دهيد و به آنها توجه کنيد. اين صداهاي نوزاد را تکرار کنيد تا به آنها نشان دهيد که همواره به آنها گوش مي‌دهيد.
کودک را براي انجام کار خوب تحسين کنيد. در دوران يک‌سالگي کودک، نقاط عطف بسياري وجود دارد. اگر به کودک خود نشان دهيد که به او توجه مي‌کنيد و مراقبش هستيد، عزت‌نفس کودک شما افزايش و تقويت مي‌شود. حتي اگر کار کودک شما کم‌اهميت باشد (براي مثال، خوردن غله برنج)، تحسين و تشويق شما تاثير بسيار زيادي روي او خواهد گذاشت.
حواس کودک را از موقعيت‌هاي خطرناک پرت کنيد. اگر کودک شما چيزهايي را لمس مي‌کند که نبايد لمس کند يا به مکان‌هايي مي‌رود که نبايد برود، اولين چيزي که به‌طور غريزي به زبان مي‌آوريد کلمه «نه» است. فريادکشيدن به عزت‌نفس کودک شما آسيب مي‌رساند و اين ناراحتي و عصبانيت شما تنها باعث مي‌شود که کودک شما به چيزها و کارهاي منع شده، کنجکاوتر شود.
درعوض، سعي کنيد که به نحو سالمي حواس کودک خود را پرت کنيد. در درازمدت، کودک شما مي‌فهمد که اين سرگرمي‌هاي حواس‌پرت‌کننده جالب‌تر و جذاب‌تر از چيزها يا کارهاي ممنوعه هستند.
کودکان نوپا (1 تا 3 ساله)
رفتار مطلوب را به کودک خود توضيح و نشان دهيد. کودکان کم سن و سال براي درک و فهم رفتار و کارهاي مناسب به سرنخ‌هاي اجتماعي نياز دارند. نشان دادن اين سرنخ‌هاي اجتماعي در درازمدت روي رفتار کودک تاثير مي‌گذارد. به‌جاي گوشزد کردن مسخره‌بازي‌ها و اداهاي کودک خود به او توضيح و نشان دهيد که بجاي اين مسخره‌بازي‌ها و اداها چه‌کاري بايد انجام دهد. اين عمل شما باعث کاهش رفتارهاي منفي کودک در آينده مي‌شود.
روي رفتارهاي مطلوب کودک تمرکز کنيد. درحالي‌که نبايد مسخره‌بازي‌ها و اداهاي کودک را ناديده گرفت، اين را نيز بايد گفت که نبايد روي اين رفتار کودک خود انگشت گذاشت. وقتي‌که کودک شما رفتار مطلوب و خوبي دارد، او را تحسين کنيد. کودک از اين تحسين‌ها خوشش مي‌آيد و سعي مي‌کند در آينده همين رفتارهاي خوب و مطلوب را انجام دهد تا تشويق و تحسين شود.
به هنگام ضرورت از يک‌وقت استراحت (تايم اوت) کوتاه براي کودک خود استفاده کنيد. وقت استراحت به اين معنا هست که به کودک خود آزادي دهيد. هرازگاهي استفاده از يک‌وقت استراحت اشکالي ندارد. سعي کنيد که اين وقت استراحت کوتاه باشد و معمولا به‌ازاي هرسال کودک يک دقيقه اختصاص دهيد. براي مثال، اگر کودک شما دوساله است دو دقيقه وقت استراحت به او اختصاص دهيد. زماني‌که اين وقت تمام شد، به کودک خود توضيح دهيد که چرا به چنين وقتي نياز دارد و در عوض چه‌کاري مي‌توانست انجام دهد.
اين امکان را به کودک خود بدهيد تا از خود مراقبت کند. با نظارت و کمک شما کودکتان مي‌تواند خودش لباس بپوشد، دندانش را بشويد و با قاشق غذا بخورد. اين کار باعث تقويت استقلال کودک شما مي‌شود. اگر تمام‌کارهاي کودک را خودتان انجام دهيد، به‌طور ناخواسته اين پيام را مي‌رسانيد که در تفکر شما کودکتان قادر به انجام دادن وظيفه‌هاي ساده نيست.
کودک خود را به تجربه‌هاي جديد تشويق کنيد. کودک خود را به مکان‌هاي جديد ببريد و آنها را به امتحان چيزهاي جديد تشويق کنيد. با اين کار اعتمادبه‌نفس و استقلال آتي را به کودک خود تلقين مي‌کنيد. اگر کودک خود را در امتحان کردن چيزهاي جديد همراهي کنيد، ارتباط شما و کودکتان بهتر مي‌شود، به‌طوري‌که در آينده کودکتان براي انجام‌وظيفه‌هاي جديد از شما کمک مي‌خواهد و به شما نمي‌گويد که در کار من دخالت نکنيد.
کودکان خردسال (3 تا 6 سال)
کودک خود را به دوستي و مهرباني تشويق کنيد. تجربه‌هاي جديد فرصت‌هاي خوبي را براي کودکتان فراهم مي‌آورند تا با افراد جديدي ملاقات کنند. اگر کودک خود را به پيدا کردن دوست‌هاي جديد تشويق کنيد، کودک شما ارزش زنجيره‌هاي انساني را ياد خواهد گرفت. به کودک خود نشان دهيد که چطور باعث يک احساس خوب در دوست خود مي‌شود. براي مثال، به کودک خود بگوييد که با تقسيم کردن اسباب‌بازي‌ها با دوستش، مي‌تواند باعث يک احساس خوب در او شود.
کارهاي ساده و کوچک خانه را به کودک خود محول کنيد. کمک کردن به خانواده، حتي از طريق انجام دادن کارهاي بسيار کوچک باعث ايجاد اعتمادبه‌نفس بيشتر در کودک مي‌شود. وظيفه‌هاي ساده‌اي همچون چيدن ميز و غذا دادن به حيوان خانگي را به کودک خود محول کنيد. کودک هر چه بيشتر به کمک کردن به خانواده عادت کند، وقتي‌که بزرگ شد در انجام کارهاي خانه بيشتر کمک خواهد کرد. آن روي ديگر قضيه اين است که اگر به دليل اشتباه احتمالي کودک خود، اجازه انجام هيچ کاري را به او ندهيد، کودک شما از کمک کردن به شما دلسرد خواهد شد.
اجازه تصميم‌گيري را به کودک خود بدهيد. اگر به کودکتان اجازه دهيد که در مورد مسائل کوچک تصميم‌گيري کند، مهارت‌هاي رهبري او بيشتر تقويت مي‌شوند. اجازه تصميم‌گيري تاثير شگرفي روي کودک شما مي‌گذارد. براي مثال، به او اجازه دهيد که نوع اسنک، نوع بازي و نوع پيراهنش را خودش انتخاب کند.
به کودک خود توضيح دهيد که چرا او را تربيت مي‌کنيد. همواره به کودک خود بگوييد که چرا مي‌خواهيد به شيوه خاصي رفتار کند. گفتن کلمات و عباراتي همچون «نه» و «چون من اين‌طور ميگم» روي کودک شما تاثير منفي مي‌گذارد. اگر کودکي حقيقت و اهميت رفتاري را درک نکند، هرگز خواهان انجام آن نخواهد بود.
در حل کردن مشکلات به کودک خود کمک کنيد. کودکاني که در اين مرحله سني قرار دارند، خواهان اين هستند که به‌تنهايي مشکلشان را حل کنند. تا آنجا که امکان دارد بايد به آنها اجازه دهيد که مشکلشان را به‌تنهايي حل کنند. اگر در حل مشکلات آنها زود دخالت کنيد، توانايي و اعتمادبه‌نفس آنها در فهم و درک چيزها به‌تنهايي افزايش نمي‌يابد. باوجوداين، اگر کودکتان از شما کمک خواست، طوري به او کمک کنيد که خودش به‌تنهايي راه‌حل نهايي را پيدا کند.
کودکان بزرگ‌تر (7تا 12 سال)
براي کودک خود اهداف دست‌يافتي تعيين کنيد. اهدافي همچون خواندن يک کتاب، حل کردن يک آزمون رياضي به کودک شما در هدف‌گذاري آتي کمک مي‌کند، به‌طوري‌که اين هدف‌گذاري براي ارزش دادن به خود (Self-Worth) موثر است. موفقيت در دستيابي به چنين اهداف کوچکي، نه‌تنها باعث احساس غرور در کودک مي‌شود، بلکه وابستگي کودک به بزرگ‌ترها و همسن‌و‌سال‌هايش را کاهش مي‌دهد.
براي کودک خود در مورد تفاوت‌هاي ميان خوب و بد صحبت کنيد. والدين غالبا بر اين فرض هستند که کودک آنها دليل خوب يا بدبودن چيزها را مي‌داند. اما حقيقت اين است که کودک شما هرروز با موقعيت‌هاي جديدي مواجه مي‌شود که همراه با فشار همسن و‌سال‌هايش است. با کودک خود در مورد چيزهاي خوب و بد صحبت کنيد و اطمينان يابيد که کودک شما قلدري همسن و سال‌هايش را شناسايي مي‌کند و به شما گزارش مي‌دهد.
از کودک خود بخواهيد که به هنگام نبودن شما انتظارات مشخصي را برآورده کند. وقتي‌که کودک بزرگ مي‌شود، به‌طور طبيعي خواهان اين است که وقت کمتري را با خانواده خود سپري کند. اما اين به اين معنا نيست که قانون‌هاي تربيتي شما از بين رفته است. اين قانون‌ها را به‌طور مکرر مرور کنيد و اين امکان را براي کودک خود فراهم آوريد که رفتارهاي درستي از او سر بزند.
از رفتار خوب کودک خود هيجان‌زده شويد. همه کودکان اشتباهاتي مرتکب مي‌شود، پس بهتر است که روي مشکلات آنها زياد تمرکز نکنيم، چون اين تمرکز بيش‌ازحد ما باعث مي‌شود که کودک احساس بدي به خود پيدا کند. وقتي‌که کودکتان در خانه، مدرسه يا هر جاي ديگر رفتار و کار درستي انجام مي‌دهد، از انجام آن هيجان‌زده شويد. سعي کنيد که کودک خود را درحين انجام رفتار و کارهاي خوب نظاره کنيد و اين اطمينان را در کودک خود به وجود آوريد که او را در حين اين کارها و رفتارهاي خوب ديده‌ايد.
همواره به کودک خود محبت کنيد و عشق بورزيد. کودک همواره به عشق و محبت شما نياز دارد. محبت يکي از اصول تربيت مثبت است، چون اعتقاد بر اين است که محبت يک بخش اساسي در زنجيره کودک-والدين است. هرروز کودک خود را در آغوش بگيريد و به او بگوييد که خيلي دوستش داريد و همواره هر جا که نياز باشد در کنار او خواهيد بود.
