تشنج از دیدگاه طب سنتی-1

مرحوم دکتر عبدالله خان احمدیه

مفهوم «تشنج» در طب سنتى با آنچه در پزشكى امروز از آن تعريف مى شود كاملا مترادف نمى باشد. چنانچه اسپاسم روده، عطسه و سكسكه در طب ديرين يكى از اقسام تشنج به شمار آمده است.

انواع تشنج:

طب سنتى چندين علت را سبب «تشنج» دانسته و اين عارضه را به سه نوع تقسيم كرده است:

1- تشنج رطوبی: سبب پيدايش اين تشنج از وجود «رطوبت و بلغم» است كه گاهى هم «خون» در آن دخالت دارد. در اين تشنج «ماده» داخل تارهاى عضله شده و در آن متمكن مى گردد. بدان سبب پهناى عضله زياد و درازاى آن كم مى شود. اين حالت را تقلّص (درهم كشيدگى) مى گويند. به جهت حرارت ناشى از تب، رطوبت گداخته شده اندام را متشنج مى سازد.

گاهى علت تشنج از وجود «باد» است كه غالبا زود زايل و برطرف مى گردد. نشانه تشنج امتلائى (اسپاسم روده) «ازدياد باد» است كه در دستگاه گوارش پديد آمده و موجب نفخ شكم و عوارض ديگر مى شود.

2- تشنج خشك: در اينجا به علت از دست رفتن رطوبت، عضله خشك و نحيف به نظر مى رسد.

3- تشنج عصبی: اين نوع تشنج تشنجى است كه علت آن نه از غلبه «خشكى» و نه از «رطوبت» است، بلكه علت آن از تحريكى است كه به عصب وارد آمده و در نتيجه عضله به هم برآمده و جمع مى شود، همچنانكه معده به سبب ماده بدى كه بدان رسد ايجاد فواق نموده و يا استشمام بوى تند و تيز موجب عطسه مى گردد.

گاهى به علت ترس و وحشت زياد و در اثر تحريك روحى، عضلات به پيروى از آن دچار تشنج مى گردند.

كودكان به سبب آنكه رطوبت طبيعتشان بيشتر است و به علت ضعف دماغى و لطافت عضلات و اعصاب، زود دچار تشنج شده و در اثر خستگى، بيخوابى و گريستن بسيار با بروز تبى گرم به فوريت گرفتار تشنج مى شوند ولى چون معمولا كبد آنان قوى مى باشد عارضه تشنج شان زودتر برطرف مى گردد. بسيار ديده شده است كه كودك پس از تب گرم دچار تشنج سختى شده و خلاصى يافته است. پس از سن هفت سالگى تشنج كمتر اتفاق مى افتد مگر آنكه تبى سخت رخ دهد.

سبب بروز تشنج خشك، انواع استفراغ ها، تب هاى داغ و حركات بدنى مى باشد. همه انواع تشنج هاى خشك خطرناك هستند و خلاصى از آنها كمتر روى مى دهد.

تشنج پس از تب گرم:

تشنجى كه پس از تب گرم رخ دهد بر دو گونه است. يكى آنكه با حرارت تب «ماده»گداخته شده بر اعصاب و عضلات فرود مى آيد. درمان اين نوع تشنج آسان تر خواهد بود، زيرا با قى و اسهال برطرف مى گردد.

دوم آنكه تب گرم مدت بيشترى دوام يافته و در نتيجه ماده رطوبى زايل و دماغ و اعصاب سوخته مى شود. اين تشنج از نوعى سخت بوده و خلاصى از آن كمتر مشاهده شده است.

انغوزه:

اينجانب «انغوزه» را در رفع انواع تشنج و بسيارى از عوارض عصبى يكى از بهترين داروهاى طبيعى يافته، بارها آن را در مورد بيمارانم به كار برده و در افرادى كه داراى طبيعت «بلغمى و سرد» بوده اند نتايج بسيار نيكو به دست آورده ام.

توضيح آنكه انغوزه طبعى گرم دارد و كبد ايرانى ها نيز عموما داراى طبيعتى گرم است. لذا بايد رعايت طبيعت بيمار را نمود تا «گرمى» انغوزه موجب تحريك كبد و ايجاد خفگى و خشكى دهان و عوارض ديگر نگردد. پس بهتر آنست كه همان گونه كه ابو على سينا متذكر شده است دارو را با ميوه ها و عصاره هاى «خنك» مانند عصاره تخم خيار، تخم گشنيز، تخم خرفه، ليمو، پرتقال، آلو ... همراه نمود.

قدما براى رفع تشنجات شكمى (كرامپ) مقدار يك مثقال انغوزه را در سكنجبين حل مى كردند و كم كم به بيمار مى خورانيدند. اين دارو رفع تشنج، اضطراب، هراس و وحشت را در بيمار مى نمود و من خود بارها آن را به كار برده و نتايج مطلوب به دست آورده ام.