چرا برخی دختران عادت ماهانه نمی شوند

فاخره بهبهانی : شاید تا به حال دختران و زنان جوانی را دیده باشید که در طول زندگی خود برای یکبار هم به صورت طبیعی و بدون کمک دارو عادت ماهانه نشده اند یا آنکه دفعات و تعداد عادت آنها به میزانی کم و انگشت شمار بوده که موجب نگرانی و اضطراب و عاملی برای مراجعه آنان به متخصصان شده است . اما سئوال اینجاست چه عللی می تواند موجب قطع کامل یا بی نظمی هایی در عادت ماهانه شود و آیا این احتمال وجود دارد که این گروه از افراد در آینده دچار نازایی یا کم باروری شوند ؟

دکتر محمد علی زارعیان ، پزشک و پژوهشگر طب سنتی ایران در این خصوص به جام جم می گوید : شایع ترین اختلالات قاعدگی در دختران و زنان جوان به خصوص در سنین باروری که از دهه های اخیر رو به افزایش است آمنوره و الیگومنوره است .

آمنوره چیست ؟

این اعتقاد وجود دارد که هر زن یا دختری که عادت ماهانه طبیعی و منظمی داشته باشد یعنی هر ماه به مدت 2 تا 7 روز قاعده شود ، نشان دهنده سلامت و تندرستی بدن اوست . به گفته دکتر زارعیان از دیدگاه طب نوین اگر در سنین باروری عادت ماهانه در سه سیکل متوالی یا بیش از شش ماه در زنانی که قاعدگی نامرتب دارند به طور کامل قطع شود دچار آمنوره و خانم هایی که فواصل بین سیکل های قاعدگی آنها بیش از 36 روز طول بکشد یا در کل تعداد سیکل ها 7-5 بار در سال باشد دچار الیگومنوره و اگر میزان خونریزی کم و در حد لکه بینی باشد مبتلا به هیپومنوره هستند و چون از پیامدهای منفی و نامطلوب اختلالات قاعدگی ، نازایی ، کم باروری ، بیماری های قلبی – عروقی ، دیابت و بروز اختلالات روحی - روانی است ، تشخیص و درمان سریع آن حایز اهمیت است .

 طب سنتی چه نظری دارد ؟

دکتر زارعیان با اشاره به اینکه در طب سنتی ایران به هر سه مورد اختلالات قاعدگی گفته شده ، حبس حیض یا احتباس طمث گفته می شود می گوید : در این طب اعتقاد بر این است که اگر فاصله میان دو دوره قاعدگی از 20 روز تا دو ماه طول بکشد قابل قبول است ولی اگر بیش از آن باشد یا عادت به طور کامل قطع شود غیر طبیعی و حبس حیض نامیده می شود که حکمای ایرانی در خصوص علل بروز آن تحقیقات زیادی انجام داده اند .

به گفته این پزشک و پژوهشگر ، در طب سنتی حبس حیض یا قطع قاعدگی را به دو دسته طبیعی (مثل حبس حیض زمان حاملگی) و عارضی تقسیم بندی کرده اند و حبس حیض عارضی را کامل یا غیرکامل می دانند. حبس حیض کامل یا از نظر طب مدرن آمنوره اولیه اختلالی است که دختر پس از رسیدن به سن بلوغ اصلا تجربه خونریزی قاعدگی نداشته باشد که به این گروه ، زنان خنثی می گویند . در حبس حیض غیرکامل یا معادل آن آمنوره ثانویه دختر یا زن در زمان بلوغ عادت می شود ولی پس از آن بنا به دلایلی قاعدگی نامنظم یا کامل قطع می شود که چون امروزه آمنوره ثانویه در میان دختران و زنان جوان در سنین باروری به وفور دیده می شود آن را مورد بررسی قرار می دهیم .

دبیر انجمن تحقیقات طب سنتی ایران تصریح می کند با اینکه علل بروز آمنوره در طب سنتی با زبان خاص خود بیان شده و تفاوت هایی با طب مدرن دارد اما ورود به این مقوله و تحقیق و بررسی در این زمینه می تواند راهگشایی برای یافتن علل مختلف این اختلالات و کمک به درمان سریع تر آن باشد .

  علل شایع این بی نظمی ها چیست ؟

از نظر طب سنتی ایران بند آمدن قاعدگی یا به سبب بیماری رحم است یا به سبب بیماری سایر اعضای تاثیرگذار بر رحم که این تقسیم بندی مشابه طب جدید است. به تعبیر ساده در طب سنتی ایران حبس حیض یا ناشی از کم بودن خون است یا ناشی از مانع برای خروج خون. مهمترین علت قطع یا بی نظمی های عادت ماهانه از دیدگاه طب سنتی ایران انسداد در منافذ خروجی رحم یا انسداد در عروق خونی رحم می باشد. دکتر زارعیان به بعضی علل بروز انسداد در منافذ خروجی رحم اشاره می کند و می گوید : زگیل و بواسیر رحمی که بعضی از مولفین آن را معادل پولیپ، کوندیلوما یا دیورتیکول رحمی دانسته اند، زخم های رحمی که ایجاد چسبندگی می کنند، شکل غیر طبیعی و کوتاهی گردن رحم ، گوشت زاید یا پرده محکم بدون منفذ در دهانه خروجی رحم و چند علت دیگر که بعضی از نظر طب جدید نیز علت آمنوره تلقی می شود مثل چسبندگی های رحمی و وجود غشا یا پرده بدون منفذ در دهانه خروجی رحم و بعضی از نظر طب جدید علت آمنوره تلقی نمی شود مثل بواسیر رحمی و زگیل تناسلی.

به گفته این پزشک و پژوهشگر بعضی اتفاقات موجب بروز انسداد در عروق رحم یا کندی حرکت خون در آنها و ممانعت از باز شدن آنها می گردند که بعضی از آنها عبارتند از: غلظت خون، خشکی بیش از حد یا حرارت بیش از حد یا سردی بیش از حد رحم که منجر به بسته شدن دهانه عروق و انسداد در آنها می گردد. همچنین چربی بیش از حد در اطراف رحم نیز می تواند هم با تنگ کردن عروق رحمی و هم با سرد کردن رحم منجر به حبس طمث گردد. طبعا هر کدام از این علل در صورت تشخیص صحیح رویکردهای درمانی خاص خود را دارند.

   علل خارج رحمی از دیدگاه طب سنتی

دکتر زارعیان به عوامل خارج رحمی بند آمدن قاعدگی نیز می پردازد و با اشاره به اینکه سوء مزاج -چه تمام بدن را درگیر کرده باشد چه رحم و چه بعضی از اعضا مثل کبد- نیز می تواند موجب بی نظمی یا کاهش خونریزی ماهانه شود، می گوید : اگر مزاج رحم سرد باشد روان شدن خون به سختی و به میزان اندک خواهد بود . افراد دچار سردی رحمی اغلب لاغر اندام ، رنگ پریده و کم مو هستند و آب سرد ، کافور در مواد غذایی ، مصرف ترشیجات و قرار گرفتن در برابر هوای سرد این وضعیت آنان را وخیم تر می کند . افراد با مزاج رحمی بسیار گرم نیز خون دفعی شان غلیظ ، سرخ مایل به سیاه بوده و در زمان قاعدگی احساس سوزش و گرمی بسیار می کنند . این افراد با قرارگیری طولانی مدت در آب و هوای گرم و خشک ، بیداری های مکرر و اسهال و استفراغ زیاد رطوبت بدن خود را از دست داده و عروق شان باریک و خشک و کم خون می شود . البته سوء تغذیه ، عملکرد نامطلوب کبدی ، زیاده روی در فعالیت های سنگین کاری و ورزشی و افراط در روابط جنسی از دیگر عوامل خروج رطوبت و خشکی مزاج محسوب می شود .

علت دیگر بروز این اختلالات چاقی و تجمع چربی در اطراف رحم است که باعث تنگی و فشرده شدن عروق رحمی می شود و جالب اینکه بعضی از بیماران بعد از لیپوساکشن سیکل قاعدگی طبیعی پیدا می کنند. ضمن اینکه اختلالات روحی – روانی همچون استرس ، اضطراب ، غم ، افسردگی و بیماری های مزمن و طول کشنده نیز از عوامل قابل توجهی است که می تواند منجر به بی نظمی های قاعدگی شود .

این پزشک با اشاره به اینکه از دیدگاه حکمای طب سنتی ، عادت ماهانه منظم ، یکی از راه های اساسی دفع مواد زاید بدن در زنان و تنظیم کننده هورمون عملکردهای مختلف اوست می افزاید وقتی سیکل های قاعدگی متوقف یا با تاخیر صورت گیرد ، تجمع مواد زایدی که باید از راه حیض دفع شوند سبب بروز انواعی از بیماری ها می شود . بنابراین با توجه به اینکه اختلالات قاعدگی از زمان بلوغ تا سنین باروری خود یکی از مهمترین علل بروز ناباروری ، کم باروری و از همه مهمتر متلاشی شدن خانواده است ، آشنایی با علل به وجود آورنده این اختلالات و آگاهی از علایم و نشانه های آن کمک به سزایی در تشخیص و درمان هر چه سریع تر این اختلالات خواهد داشت .

     آیا آمنوره می تواند منجر به بروز یائسگی زودهنگام خانم ها حتی تا قبل از چهل سالگی شود ؟

بدین جهت که تعدادی از اسباب ایجاد یائسگی زودرس با اسباب ایجاد اختلالات قاعدگی مشترک هستند اختلالات قاعدگی می توانند منجر به یائسگی زودرس شوند.