مقالات
چطورجلوی تلخی تجربه شیرین مادر شدن را بگیریم؟
کاهش استرس بارداري با نقـشه قبلي
دکتر ليلا بهنام
روان‌شناس خانواده
مادر شدن يکي از شيرين‌ترين تجربه‌هاي زنان است اما همين تجربه شيرين گاهي مي‌تواند کام والدين را تلخ کند، آن هم نه‌تنها خانم‌هايي که در زندگي‌شان با مشکل‌هاي زيادي دست و پنجه نرم مي‌کنند بلکه هر زني ممکن است در اين دوران به افسردگي مبتلا شود و استرس‌هاي مضاعفي را متحمل شود، اما چرا؟
بارداري حتي اگر با برنامه‌ريزي قبلي و آمادگي کامل همراه باشد باز هم تغيير بزرگي در زندگي هر زني محسوب مي‌شود و هر تغييري هر چند خوشايند همواره مي‌تواند زمينه‌ساز اضطراب و به دنبال آن افسردگي باشد. از طرف ديگر، تغييرات هورموني هم يکي از عوامل بسيار مهم ابتلاي خانم‌ها به افسردگي بارداري هستند. در دوران بارداري به‌ويژه ماه‌هاي اول سطح برخي از هورمون‌هاي بدن خانم باردار خيلي سريع افزايش پيدا مي‌کند و همين موضوع وضعيت شيميايي مغز را به هم مي‌زند و فرد مستعد افسردگي مي‌شود. اين در حالي است که برعکس اين امر بعد از زايمان اتفاق مي‌افتد. بعد از زايمان سطح برخي از هورمون‌ها در بدن کم مي‌شود که مي‌تواند باعث بروز افسردگي در خانم‌ها شود.
اما تغييرات هورموني تنها دليل ابتلا به افسردگي بارداري نيست و عوامل محيطي نيز مي‌توانند در اين زمينه موثر باشند. در ادامه به برخي از عوامل موثر و زمينه‌ساز ابتلا به افسردگي بارداري اشاره مي‌کنيم:
افرادي که سابقه ابتلا به اختلال‌هايي مانند افسردگي، اضطراب و وسواس دارند.
بي‌توجهي همسر يا حتي حضور نداشتن او
بارداري ناخواسته
بارداري در سن پايين و بارداري سخت (به‌طور مثال مادراني که به دلايل پزشکي بايد در دوران بارداري استراحت مطلق داشته باشند)
و حتي ويار‌هاي سخت دوران بارداري
سابقه بارداري‌هاي ناموفق و سقط‌هاي مکرر
افرادي که بعد از مدت‌ها درمان‌هاي ناباروري، باردار مي‌شوند. اين افراد مدام نگران و مضطرب هستند که آيا دوران بارداري به خوبي تمام خواهد شد و فرزند آنها سالم به دنيا مي‌آيد و همين اضطراب مي‌تواند زمينه‌ساز افسردگي در آنها شود.
پيشگيري قبل از بارداري
براي پيشگيري از افسردگي دوران بارداري بهتر است تا حد امکان قبل از باردار شدن ملاحظات لازم را انجام دهيد بنابراين نخستين گام اين است که با برنامه‌ريزي و در زمان مناسب باردار شويد. مثلا اگر دچار اختلال‌هايي مانند افسردگي و اضطراب هستيد ابتدا آنها را درمان کنيد. در ضمن هرگز فکر نکنيد بچه‌دار شدن راهي است براي حل اختلاف‌هاي شما و همسرتان چرا که اين موضوع نه‌تنها کمکي به شما نمي‌کند بلکه مشکل‌هايتان را بيشتر خواهد کرد پس اگر مدام با همسرتان بحث و بگو مگو و دعوا داريد ابتدا مشکل‌هايتان را حل و بعد به بچه‌دار شدن فکر کنيد. بعد از بارداري هم اگر نشانه‌هاي افسردگي و تغييرات خلقي را در خودتان احساس کرديد با پزشکتان درباره آنها صحبت کنيد. در بسياري از موارد کمي تغيير در شيوه زندگي افسردگي شما را کاهش مي‌دهد اما گاهي هم ممکن است از اقدامات پزشکي مانند روان‌درماني، رفتاردرماني و در صورت نياز دارودرماني استفاده شود. نکته مهم اين است که زناني که نسبت به درمان افسردگي بارداري خود بي‌تفاوت هستند بعد از زايمان افسردگي‌شان باقي مي‌ماند و تشديد مي‌شود و البته درمانش هم سخت‌تر خواهد بود.
براي بچه‌دار شدن برنامه‌ريزي کنيد
بچه‌دار شدن يك مرحله بسيار مهم، ويژه و متفاوت در زندگي هر فردي است كه با هيچ يك از مراحل ديگر زندگي انسان قابل‌مقايسه نيست. براي اينكه وارد اين مرحله از زندگي شويد بايد به 2 اصل اساسي در زندگي توجه داشته باشيد؛ بينش و پذيرش. يعني اينكه بايد قبل از بچه‌دار شدن به راستي بدانيد كه قرار است وارد چه مرحله جديدي در زندگي خود شويد.
واقعيت اين است؛ تصوري كه ما از فرزندپروري ديگران داريم تصويري ناقص در اين مورد به ما مي‌دهد بنابراين بايد با پرس‌وجو، مطالعه و حتي كمك گرفتن از نظرات كارشناسان به درك درستي از اين دوران برسيم و سپس تصميم بگيريم آيا واقعا مي‌توانيم مسئوليت بچه‌دار شدن را بپذيريم يا نه چرا كه اين دوره سرشار از مسئوليت‌هايي است كه هرگز تمام نخواهند شد. به ويژه يك سال اول پر از مشغله‌ها، نگراني‌ها و سختي‌هاي خاص خودش است كه برنامه زندگي والدين را به هم مي‌ريزد و روي رابطه آنها با ديگران و حتي خودشان تاثير مي‌گذارد. در صورتي كه خانواده‌اي مرد نخواهد بچه‌دار شود و به اصرار زن صاحب فرزند شوند احتمال زيادي دارد كه مرد نتواند در دوران بارداري و بعد از وضع حمل به خوبي از همسرش حمايت عاطفي كند. اين در حالي است در اين 2 مرحله زن به حمايت عاطفي زيادي از سوي همسرش نياز دارد و كم‌توجهي يا بي‌توجهي مرد مي‌تواند زن را در معرض آسيب‌هايي از جمله ابتلا به افسردگي بعد از زايمان قرار دهد. چنين وضعيتي به‌طور حتم روي بچه هم تاثير مي‌گذارد و فرزند اين خانواده در معرض دلبستگي ناايمن دوران نوزادي است كه خود زمينه‌ساز بسياري از اختلال‌هاي روان‌شناختي بزرگسالي خواهد بود.
اگر زن به اجبار همسرش بچه‌دار شود هم مشكل‌ها چند برابر خواهد شد. او به فرزندش به عنوان يك بچه ناخواسته نگاه مي‌كند. در چنين شرايطي مشكل‌هاي جسمي زن در دوران بارداري مانند تهوع و استفراغ و حتي درد زايمان و سزارين بيشتر خواهد بود و بيشتر در معرض افسردگي بعد از زايمان قرار دارد. بچه اين خانواده هم در معرض دلبستگي ناايمن دوران نوزادي و مشكل‌هاي بعدي روان‌شناختي قرار خواهد داشت بنابراين بدون توافق قلبي زن و مرد هرگز زوج‌ها نبايد بچه‌دار شوند. اگر يكي از زوج‌ها بعد از گذشت سال‌هاي قابل قبول از ازدواج همچنان دوست ندارد بچه‌دار شود و اين موضوع باعث اختلاف بين زوج‌ها شده بايد به يك متخصص مراجعه كنند. چنين مقاومتي ممكن است ريشه در يك اضطراب بيمارگونه داشته باشد.
